‘फॉरेन’
नाव असलेली ही कादंबरी घडते विदर्भात. ही अगदी हलवून टाकणारी कादंबरी आहे असं
म्हणता येणार नाही. खरंतर ‘हलवून टाकणारी कादंबरी’ हे तसं वाचणाऱ्या व्यक्तीच्या
वाचनाच्या क्रमात केव्हा एखादी कादंबरी येते ह्यावर अवलंबून असतं. म्हणजे ‘ग्रेप्स
ऑफ रॅथ’ मला हलवून गेली होती जेव्हा मी ती वाचली किंवा त्याच्याही आधी ‘मिडनाईटस् चिल्ड्रेन’
किंवा अगदी अमिताव घोषांची ‘हंग्री टाइड’. आपल्या नेहमीच्या गोष्टीच्या
अपेक्षेबाहेरचं, आपल्या नेहमीच्या सांगण्याच्या आणि ऐकण्याच्या बाहेरचं काहीही सुरुवातीला
हलवून सोडू शकतं. पण एकदा का अशा चौकटीबाहेरच्या एलिमेंटची पण सवय झाली की मग
धक्के प्रेडिक्टेबल होतात. आणि ते हलवून टाकत नाहीत. मागच्या २ एक वर्षात असं
जास्त धक्का देणारं काही वाचलं असेल तर ते म्हणजे बोलानोचं ‘२६६६’, कॅथरिन बूचं ‘बिहाइंड
द ब्युटीफुल फॉरेव्हरस्’. इथे मी धक्का, म्हणजे वस्तुस्थिती च्या अशा अनपेक्षित
उलगडण्याने येणारा धक्का असं मी म्हणतो. ‘धक्का’ आणि ‘किक’ ह्या दोन गोष्टी मी
वेगळया करतो आहे. किक देणारं काही म्हटलं तर मग ‘लिटनीज ऑफ डच बॅटरी’ किंवा ‘फॅमिलीज
अॅट होम’.
‘फॉरेन’ ना तशी ह्या
धक्का देण्यात बसते किंवा ‘किक’ मध्ये. प्रयत्नपूर्वक आलेलं फिक्शन रायटिंग, काही
फिल्ड वरच्या अनुभवांचे क्रिटीकल परीक्षण, बांधीव आणि रंजक वळणे घेणारा गोष्ट
सांगण्याचा फ्लो, क्लीशेड पण सार्वत्रिक फेमस असा स्वतःचा शोध वगैरे, आणि
जाणीवपूर्वक ओपन एंडेड राहायचा प्रयत्न असे सगळे स्पष्टीकरणाचे मुद्दे आणता येतील.
अर्थात ह्या एक्प्लेनेटरी मुद्द्यांच्या पलीकडे जाणारे प्रामाणिक आणि वेळ आणि
ऑपॉर्च्युनिटी कॉस्ट गेलेले ह्या पुस्तकात किती आहे हे मी पाहिलेलं नाही. पण गोष्ट
सांगण्याची हातोटी आणि तदनुषंगिक आणि प्लॉटच्या मूळच्या डेप्थने येणारी गंभीर रंजकता
ह्यामुळे ‘फॉरेन’ वाचण्याजोगी बनते.
‘द हिंदू’ च्या लिटररी
फिक्शन मधल्या पुरस्काराच्या यादीत मला ‘फॉरेन’ सापडली. समरी द्यायची म्हटली तर यू
एस मध्ये करिअर च्या चढत्या कमानीवर असलेल्या एका भारतीय वंशाच्या रिसर्चरचा मुलगा
आजी-आजोबांना भेटायला भारतात येतो. आणि एकदम गायब होतो. रिसर्चरला आपल्या नको
असलेल्या भुतकाळाकडे परत जाणं भाग पडतं. ह्या भूतकाळात तिचा एका अॅक्टिव्हिस्ट,
वेल रेड पार्टनर आहे. तिची भारताबाबतची मतं आहेत. आणि वर्तमानात विदर्भातील एक गाव
आहे आणि त्या गावातील आत्महत्या.
ह्या पुस्तकाने बारोमास
परत एकदा वाचावं असं वाटतं आहे.
