Wednesday, September 1, 2010

खूप दिवसानंतरचे उन्ह

पडताच होतं पाउस मागचे किती दिवस. म्हणजे फारसे दिवस नसावा. पण ढगांनी सारं आकाश ताब्यातच घेतलेला. आणि वेळ नुसती संथपणे घरंगळत होती एकापुढे एक. म्हणून वाटलं असं कि बरेच दिवस पडतंच होता पाउस. थेंब-थेंब सुरुवात झाली, पण सतत, न थांबता सतत येणारे थेंब. मग मध्येच त्यांची द्रुत लय, थडा-थडा वाजणाऱ्या खिडक्या, दारे, गळणाऱ्या पागोळ्यांच्या आवाजात प्रसरण पावणारा पाउस. मग कधी विजा,गडगडाट , मग छपराच्या उबदार संरक्षणात उभ्या माणसांच्या चेहेर्यावर प्रश्न, कुठे कोसळला असेल हा लोळ? मग परत एक संथ अनिवार लय, थेंबांचा रिप-रिप आवाज, मध्येच येणारा थंडगार वारा, ओलसर भिंती, न वाळलेले कपडे, केस कोरडे ठेवत निथळत्या छात्र्यामध्ये ओलावणारी माणसे, चहा, गप्पा, गाणी, आणि शेवटी या पावसाचा कंटाळा.
पाउस नुसतंच येत नाही, सोबत मळभ असतं एक. थोडं वेळ ते मळभ सुखावतही. सार्याच गोष्टी स्पष्ट दिसत असतील तर मग इकडे-तिकडे विचार कराच कशाला. सगळं एका आखलेल्या मार्गाने चालेल. पण फारकाळ हि विचारांची स्पष्टता पेलत नाही. मन स्वप्नांच्या धूसर-तलम जगात किंवा आठवणींच्या गूढ-गढूळ डोहात जायला उत्सुक असतंच. त्यात असं पाउस असेल, जिथे थेंबांच्या संदिग्ध पडद्याआड सारी स्पष्टता लपली आहे, तिथे मन उरतंच नाही आहे त्या क्षणात.
दिवसाचा अशक्त प्रकाश संपून रात्र, पण सार्या आकाशात ढगांचा कायम वेढा, कुठलीही फट नसणारा. कंटाळा आलेला गाणी ऐकून, कुठे बाहेर जावं तर भिजायचं ह्या विचारानेच होणारी सर्दी. आरोग्यास हानिकारक अशा गोष्टींच्या भडीमाराने दर्दावलेला घसा, आणि सारे विचारही सततच्या ओलाव्याने उबून गेलेले, त्यावर चढलेली तेच-तेच पणाची बुरशी. फुटलेले मोडही भूतकाळ आणि भविष्याच्या सांधणीत जपायचे राहून गेलेले. पाउस उन्हाळा आणि हिवाळा जोडत नाही, त्याची स्वतःची अशी निरंकुश सत्ता असते. तो माणसांच्या आयुष्याला यकश्चित करून वाहून नेवू शकतो, किंवा धान्याच्या दाणेदार दाण्यातून त्यांच्या पोटात शिरू शकतो. ढगाच्या पोटातला स्वैर, मुक्त भूतकाळ, वार्याच्या भूलावणीने केलेली उनाड भटकंती, आणि मग एखाद्या एकांड्या उंच शिलेदार्याच्या अंग-खांद्यावर झोकून देणं, मग जमिनीवर येताना जमिनीची तृप्ती बनणं, शेतात जाऊन एखाद्याची भूक बनणं, किंवा मुरत-साचत जाऊन शेवटी त्याच अथांगतेचा हिस्सा होणं जिथे मुळात आकाशाचा अंश व्हायचे स्वप्न उन्हाने शिकवले होते. उन्हाळा आणि हिवाळा जोडणारा पाउस म्हणजे खूप स्वप्न डोळ्यात घेऊन घर सोडणाऱ्या मुलाने जगात तावून सुलाखून परत आपल्याच मुळच्या घराच्या उंबर्याशी परतणे.
...पाउस थांबलाय. उन्ह तापलय. अजून घर आलेला दिसत नाही.
चिखल सुकत चाललाय, भिंतींवरचे ओघळ आता ओलसर खुणा तेवढ्या ठेवून आहेत. दूरवरच टेकाड आता गच्च हिरवा आहे. अजून चुकार काळे ढग जमू पाहतायेत, पण आता त्यांची मान्सूनी रसद तोकडी पडते आहे. रस्ता गजबजला आहे परत, कपड्यांच्या कोपर्यात घामही जमतो आहे.
कंटाळा आलेला काल रात्री पाउस ऐकताना. काही रुजून येणारही वाहून जाईल एवढं पाउस. ठेवलेल्या पावलाची खूणही उमटणार नाही इतका चिखल. निथळून जाणारे शब्द, गारठलेला अर्थ, शहरे आणणाऱ्या वार्यात निघून जाणार्या कोणाला शेवटचा हातही नाही दाखवता आला...
खिडकीतून उन्ह दिसतंय बाहेरचा, सकाळी सोनेरी, आणि आत्ता शुभ्र तडफदार. कालची रात्र खूप दूर गेल्यासारखी वाटतीये. हि नवी चमक, तजेलेदार शहर, मोकळा श्वास.....
पुन्हा ढग येण्याआधी, पुन्हा झाकोळ येण्याआधीचे हे उन्ह...

आजचे मरण उद्यावर ढकलले

  आजचे मरण उद्यावर ढकलले , तसे उद्याचे कलले किंचित परवावर , आणि परवाचे अंशतः तेरवावर टीचभर जागा झाली तिथे थोडे बूड टेकले खोल श्वास घे...