बघ्या त्याच्यासाठी
आलेल्या टाळ्यांचा आनंद घेतो. आणि जसा तो दिवसेन दिवस मुर्दाड होत चालला आहे
त्याप्रमाणे त्याला त्या सगळ्या टाळ्या, वाह वाहची सुखद गंमत तर वाटत असते, पण
त्याचवेळी एका मढ्यावरचे काही तुकडे आपण जे जोरसे इकडे-तिकडे भिरकवले त्या गिधाडी
प्रकाराला एवढी मजा कशी आली असेल असं काहीही त्याला वाटत राहतं. मग त्याला त्याची
जुनीच खाज परत येते, की काहीतरी प्रोलीफिक लिहावं, म्हणजे जाम म्हणजे जाम
अल्टीमेट. की भेन्च्योत वाचणारा एकदम असा काही साक्षात्कारी मौनात गेला पाहिजे आणि
लिहिणारा तर एकदम एक्स्टसी गाठून बेहोश आपलाच आपल्यात लोळत पडलेला असावा. पण असं
प्रोलीफिक काय सापडत नाही. म्हणजे काही होत नसतं असं नाही, बघ्या काही पहात नसतो
असंही नाही. किंबहुना इतकं पहात असतो की पाहणं आणि कळणं ह्या दोन गोष्टी अनेकदा
वेगळया वेगळया होत पण नाहीत. आणि जिकडे तिकडे स्वतःला व्यक्त करण्याचा, भावना
दुखावण्याचा आणि दुखावल्या जाण्याचा, प्रेरणेचा आणि विकासाचा, अवमूल्यनाचा आणि
अधःपतनाचा महापूर आलेला असताना त्यात बघ्याचं काही प्रोलीफिक, अल्टीमेट फंडामेंटल काही
शोधणं हरवून जातं. पण बघ्याला आता टाळ्या हव्या आहेत, गवगवा हवा आहे, हे स्वाभाविक
आहे असं त्याने स्वतःचं कौन्सालिंग करून स्वतःला केव्हाचाच अॅक्सेप्टपण केलेला
आहे, पण मग काय आहे, काय आहे की ढेर सारे पिक्चर बघून, विकिपीडिया, गुगल करून,
जुनी पुस्तके परत चाळून चाळूनही बघ्याला काही प्रोलीफिक, अल्टीमेट फंडामेंटल काहीच
का गवसत नाही. का काफ्का, दोस्तोवस्की आणि कोणाकोणाच्या हाताला लागून सगळं
अल्टीमेट फंडामेंटल संपलंय आणि हा अनिश्चित शक्यतांचा गोंधळ तेवढा आता इथे चिवडायला
बाकी ठेवलाय. पण बघ्या हॅज टू गो ऑन. तसा तो जातोच. खिशातून १००च्या दोन नोटा
काढून येणारं संत मल्ल्या ह्यांचं ४२% तीव्रतेचं अध्यात्म विकत घेतो, सोबत थोडा
इंद्रियांचे शमन आणि सरतेशेवटी संप्लवन करणारा चकणा आणि सगळ्यावर सगळे शेवटी माती
आणि धूर/ळ असल्याचे सत्य फवारणारी सिगरेट असा आपल्याच वाद आपल्याशी सुरू करतो. मग
त्याला तो कोण, त्याचा वाद कोण आणि आपल्याशी म्हणजे नेमके कोणाशी असं व्हायला
लागतं तेव्हा तो पिंक फ्रोईडला हाक मारतो, तशी तो टपून बसल्यासारखा ‘कम्फर्टेबली
नम्ब’ सुरू करतो आणि तिथे बघ्याला टीचभर का होईना प्रोलीफिक जागा दिसते आणि बघ्या
त्यासरशी आपले सेन्सेस परत जागरूक करू पाहतो पण तेवढयात पिंक फ्लोईड असा कल्लोळ
करतो की बस्स. बघ्या तिथे बघणं, ऐकणं असले सगळे झ्याटे उद्योग सोडून कम्फर्टेबली नम्ब
होतो.
पण संत मल्ल्यांचे ४२% संपतात आणि बघ्या
जागा होतो. पण ही उसनी आलेली जाग आहे, बघ्या आपला आपला जागला त्याला तर कित्येक
दिवस झाले. ही जाग बेल वाजून आली आहे. बघ्या तशाच झोपाळ चेहऱ्याने दार उघडतो तो
तिथे चार पोरे आहेत, अंकल दहीहंडी का कॉंट्री असं म्हणत. बघ्या पाकीट घेऊन किती ते
विचारतो आणि मग दहाच्या दोन नोटा देऊन त्यांच्या थांक्यूसरशी दार लावतो तो एकदम
चहा बनवत, मध्येच कॉम्पॅक्टली दात घासत आणि शेवटी चहा उतू जाऊ न देता उरलेल्यातली
सिगरेट पेटवून परत कॉम्प्युटरसमोर बसून माहितीच्या अविरत धबधब्यात सचैल नाहू
लागतो. पण परत तेच प्रोलोफिक वगैरे सुरू होते, बघ्याला लाईम लाईट हूळहूळवू लागतो, तसं
बघ्याला प्रेशर जाणवू लागतं मग बघ्या एक एक करून कल्पनांच्या, तात्विक स्पष्टीकरण
आणि संकल्पनांच्या लेंड्या टाकत जाऊ लागतो तो पार त्याचे पोट रिकामे होईपर्यंत, पण
काही नाही. हे तर सगळं जे इकडे तिकडे आधी उकिरडे फुंकले त्याचेच आपण प्रोसेस केलेले
अवशेष. काहीही प्रोलीफिक नाही.
बघ्या डिप्रेस्ड. म्हणजे वेळ निसटतोय
हातातून. काहीच दिवसांत बघ्या वोंट बी दॅट यंग, दॅट न्यू, दॅट क्रेझी मग तो आपलीच
पूर्वीची बेधडक सावली पकडायचा प्रौढ खेळ खेळू लागेल. नाही, नाही, काहीतरी हवंच
मिळायला किंवा मग आपण तरी हरवून जायला पाहिजे. बाकी काही पर्याय नाहीच, नव्हतेच..
मग स्वतःला हरवायला बघ्या ‘चेन्नई
एक्सप्रेस’ बघायला जातो. दहीहंडीच्या सुट्टीला धरून भरत आलेलं थेटर. आणि
त्याच्यापुढे ‘चेन्नई एक्सप्रेस’ धावू लागते. लोक हसू लागतात. बघ्याशेजारी एक आई
तिच्या मुलीला पिक्चर दाखवायला घेऊन आली आहे. आईने पप्पां(मुलीच्या!)सोबत अगोदर
हाच मूव्ही पाहिला आहे. तेव्हा आता फ्रेंड, गाईड आणि फिलॉसॉफर अशा भूमिकेत ती आता
मुलीला एन्टरटेंमेंटचा बेताज बादशहा आणि त्याची तमिळ बेगम ह्यांची स्टोरी समजावून
सांगते. मध्ये मध्ये मुलगी काही क्षुल्लक प्रश्न विचारते जसे सगळे तमिलीयन लुंगी
बांधतात का, सगळे तमिलीयन कोयता घेऊन फिरतात का किंवा तमिळ मिन्स नारियल आणि डोसा
का ममी असे. पण आई हसून तिला परत समोर चाललेल्या अजरामर प्रेम कथेत नेते. बघ्याला
ते इतकं परफेक्ट वाटतं की थेटराच्या अंधाराचा फायदा घेऊन तो आपले डोळे टिपतो.
तेव्हा लोक आजूबाजूला हसत असतात, जसे सगळ्याच प्रोलीफिक ग्रेट गोष्टींना लोक आधी
हसले आहेत. बघ्या इंटर्व्हलपर्यंत गदगदून जातो की तो पुढे पिक्चर बघू शकत नाही.
त्याला जाणीव होते की त्याचे ग्रेट गोष्टींना ग्रास्प करण्याचे अँटेना काम करत
नाहीत. त्याच्या अवती-भवतीच्या बहुतांश निष्काम, निर्बुद्ध, निष्फळ पण तरीही
प्रचंड एन्जॉयेबल असा कर्मयोग साधणाऱ्या आध्यात्मिक जनतेपासून तो भरकटला आहे. आणि
आता त्याने परत तिकडे जायला हवं. बघ्याला असे रीयलायझेशनचे कढ येत असताना तिथे ‘सत्याग्रह’चा
ट्रेलर लागतो. तेव्हा परत ती चिमुरडी चाणाक्ष मुलगी ममीला विचारते की हा ‘राजनीती’
आणि ‘गंगाजल’ चा सिक्वेल आहे का, तर ममी अभिमानीत हसून म्हणते की प्रकाश झा असे
सोशल क्वेश्चन्सवर मूव्ही काढतो, सो दे ऑल लूक लिटल बीट सेम. पण हा मूव्ही अण्णा
हजारे मुव्हमेंट आहे. यू रिमेंबर, लास्ट इअर, पप्पा देल्ही मध्ये होते आणि ते सगळं
चालू होतं, यू रिमेंबर किती स्केअर्ड झालेलो आपण. मग ती मुलगी सगळे प्रश्न सोडून
आता सुखद झालेल्या त्या थरारक भूतकाळाचा तुकडा दोन्ही हातानी ओढून गालाभोवती लावते,
तेवढयात दिवे मंदावू लागतात, तसा बघ्या सरबरीत होतो आणि एक्स्क्यूज मी करत करत
एकदम थेटराबाहेर जातो.
बघ्याला वाटतं आपल्याला हे आपल्या
सभोवतालचे लोक समजले नाहीत आणि आपण प्रोलीफिक शोधतोय. बघ्याला असं आठवू लागतं की ‘साधीसुधी
ही माणसे, माझी कवित्वाची धनी’ आणि तेवढयात त्याला दूरवरून चीनतता चिताचिता असं
लोकसंगीत ऐकू येतं. सोबत बाईकवर दोन, तीन, प्रसंगी चार अशा आवेशी गोविंदांचे लोंढे
त्याला दिसू लागतात तसा तो त्याच्या नव्या साक्षात्काराकडे ओढला जातो. ती खेच का
ओढ संपते तेव्हा बघ्या आपले खिसा, पाकीट सांभाळत समोरची क्रेनने तारलेली आणि तरंगवलेली
११, का १२ का १५ थरांची हंडी बघत उभा असतो. त्या खाली कोणी भाऊ, दादा का साहेब
ह्यांचे टी—शर्ट घातलेले गोविंदा पथक. जवळ पाण्याचा टँकर, लोकगीतांची अविरत गंगा
प्रसवून सगळ्यांचे कान भारून टाकणारी साउंडसिस्टीम, त्याजवळ आयोजक स्टेज जे साहेब,
त्यांचे साहेब, त्यांच्या आई, बाई, मुले, पुतणे, जावई, सून, स्थानिक साहेब, बाई
अशा अनेकविध पोझेसने भलतेच मार्गदर्शक झाले, तिथे हाताची घडी आपल्या पसरत्या
पोटावर घालून बसलेले नेतृत्व जे मध्ये हात दाखवते आहे आणि घेते आहे, त्यांचे उजवे-डावे
असे अनेक हात आणि कुठेतरी सुप्त असणारा पण शिस्तीचे, सुरक्षेचे नियम पाळण्याचे,
वेळ न गमावता पुढील गोविंदा पथकांना संधी देण्याचे आवाहन करणारा आयोजकी आवाज.
तेवढयात गोविंदा पथकाची शिट्टी आणि आपली
सरावाने कमावलेली लय आठवायचा प्रयत्न करत उभे राहणारे थर, दोन, तीन, चार, मग एकेरी
तीन थर, वर केसात मोरपीस आणि पाठीशी क्रेनची दोरी बांधलेला २-३ वर्षाचा हसरा पोर
पथकमनोरा उभा, हंडी त्यावर बरीच वर, समोर टाळ्या, मोबाईल सरसावलेले आणि मग पथक
पद्धतशीर खाली उतरून परत गर्दीत एकजीव होऊन. मग परत लोकगीत, हुक्का बार. बघ्या आता
पर झान्जाळून गेला आहे आणि नेहमीप्रमाणे त्याच्या खवचट प्रश्नांचे फवारे त्याच्या समोर
उडू लागले आहेत.
१.
म्हणजे ह्या दहीहंडीने काय होतंय? फार फंडामेंटल झालं, पण पैशाच्या
अभिसरणाशिवाय काय? निवडणुकांचे गणित? का राष्ट्र निर्मिती, समाजबांधणी, आपल्या
धर्माचे परंपराचे हुक्का बार (पाप, पाप, एक
थोबाडीत एका गालावर) संस्कार? का शारीरिक क्षमता वाढवावी ह्याचे तरुणांत
आकर्षण वाढणार? का ते सलमान खान (पाप, पाप, दोन थोबाडीत क्रॉस दोन्ही गालांवर,
मराठी भद्र ब्लॉग साहित्यात असं काही!) मुळे वाढलं? का संस्था निर्मिती होणार
समाजात? हे गरम रक्ताचे, लायसन्स, पेपर्स न ठेवता वेगात गिरकावून बाईक्स चालवणारे
भाऊ, दादा, साहेब प्रायोजित तरुण आणि त्यांच्या प्रायोजित संस्था, त्यांचे
समाजाभिमुख कार्यक्रम, समाजाची बलदंड तरुण शक्ती, वेळ आली तर कोणालाही डाफरवू
शकणारी. भले शाब्बास!
२.
असं नुसतंच खुसपटं काढणार बघ्या तू. अरे असेल थोडं असं-तसं, पण
ह्यातही बघ किती चांगल्या गोष्टी घडतायेत. बघ, ते गोविंदा पथक, ४५ वर्षे झाली
त्याला, त्यांची व्यायामशाळा आहे, रुग्णवाहिका आहे, अभ्यासिका आहे. हा आता
त्यांच्या टी-शर्ट वर नसेल कोणाचा फोटो, पण म्हणजे काय सरसकट सणवार बंद करायचे का,
धर्मभेदी बघ्या, भेन्च्योत तुझ्यासारख्या गांडू लोकांनीच ‘ते’ माजलेत. जेव्हा
रस्त्यावर येऊन ठरेल ना सगळं तेव्हा ही दंडशक्तीच कामी येते. जा जा तू बघ्या
च्युत्या..
३.
पण म्हणजे त्यांच्या ४५ वर्षाच्या कामाची दुगणी, तीगुणी, अनेकपट रूपं
असे नुसते टी-शर्ट घालून, डी.जे. चे घणघण अँड्रेनलीन पम्पिंग बोल अंगात भरून, असे
भव्य सामाजिक देखावे लावून होणार? त्यांच्या कामात कोणीतरी माहित नसलेले पण
नेमक्या जागी घुसून काम एखाद्या बळकट खिळ्यासारखे करणारे लोक असतील ते असे लाख,
करोड फेकल्याने येतील? का आता असे लोक नकोच आहेत, आता फक्त निवडणुकीच्या वेळेला
कार्यालय आणि रात्री धाबे भरणारे, कुठे पोलिसांनी पकडला का नियमाने अडवला तर
भाऊंचा, दादांचा, साहेबांचा किंवा त्यांच्या खालच्या, बाजूच्या अशाच कोणाचा नंबर
मोबाईलवर सेव्ह असलेले लोक हवे आहेत? ही खरी सहभागी लोकशाही, आधी तर ती निष्फळ
संपलेल्या माणसांची निशब्द आध्यात्मिक हुकूमशाही होती, आता तर कुठे प्रत्येक जण
ओरबाडायला शिकतो आहे. जय असो, ह्या झुंडीच्या आता लपलेल्या लोकशाहीचा जय असो..
४.
आणि हे सगळं बघणारे, टाळ्या पिटणारे लोक कोण? हे कसे कुठेही असतातच,
अपघात झाल्यावर, आवाज आल्यावर, सकाळी प्रत्येक चौकात आपली एक धाबळी घेऊन काय शोधत
असतात? त्यांना कोण प्रायोजित करतं? का हळूहळू ते पण बघायच्या टोकाकडून करायाच्या
टोकाकडे येतील, टी-शर्ट घालतील, जय हो करतील, आधार कार्ड काढतील, आपला असा एक
स्क्वेअर फूटाचा कोपरा विकत घेतील? आणि मग ते पण ह्या कशाचाही अभिमान असणाऱ्या,
कशानेही दुखवू शकणाऱ्या जिवंत ताकदवान हिंसक अस्तित्वचा भाग होतील?
५.
आणि मग चेन्नई एक्सप्रेसने? त्याने का नाही कोणाच्या भावना दुखावत आणि
दुसऱ्या त्या एकाने का? म्हणजे तुम्हाला सरसकट एका प्रकारचा दाखवला, तुम्हाला
विनोदी म्हणून वापरला तर तुम्ही पण टाळ्या पिटणार आणि तुम्हाला फिक्शनालैझ करून आधीच्या
खऱ्या कशाकडे बोट दाखवलं तर खुपणार? असं कसं? भावना दुखावतात म्हणजे नेमकं काय
दुखतं? कोणाचं? आपण च्युत्ये असू शकते, पण वाईट नाही असं आहे का? ह्यातलं काय
पत्करावं?
६.
का झुंड हीच फंडामेंटल, प्रोलीफिक गोष्ट आहे. आणि ही झुंडीची सळसळ
काहीवेळ तरी आपल्या तालावर नाचवणं हेच अल्टीमेट फन. ज्याची झुंड तो राजा, ज्याचे
हाती झुंड तो पारधी. मग कोणाचीही का होईना पारध.
फार होतं बघ्याला. असे शब्द शब्द होऊन आपण फुटून
जाऊ का असं. भोसड्यात गेलं सगळं. मग तो सरळ आपले दोन्ही हात वर करतो, आणि तेरी
अखीयोंका का वार दिलपे झेलत समोरच्या धुंद गर्दीत नाचू लागतो. त्यांच्या
धक्क्यांच्या, घामट वासाच्या, दणदणीत आवाजाच्या उग्र नशेत कम्फर्टेबली नम्ब
होतानाही बघ्याला आधी ज्यांचं आठवलं त्यांचं परत काही आठवतं
‘ऐकणारे ऐकती सोयीप्रमाणे, बोलणारे बोलती काढून
छाती’
